TE MANA TANGATA. TE WAIHOROI SHORTLAND. NGĀ MAHI O NEHE RA. TINI MOLYNEAUX. MANA WAHINE. EVELYN TOBIN. TE PATAKA KŌRERO. NICK ADAMS

Rights Information
Reference
A293109
Media type
Audio
Item unavailable online
Ask about this item

Ask to use material, get more information or tell us about an item

Rights Information
Reference
A293109
Media type
Audio
Item unavailable online
Place of production
New Zealand/Aotearoa
Categories
Outdoor

Wāhanga 1 (Te Waihoroi Shortland)

Kei te kōrero a Te Waihoroi Shortland mō tana tipuranga me tana mahi i te ao Māori. He kaiwhakaari, he kaituhi ia, ā, nō Ngāti Hine me Te Aupouri ia. Ko te reo Māori tana reo tuatahi, ā, i ako ia i te reo Pākehā i tana haerenga ki te kura tuatahi.

Ka kōrero ia mō te pūtake o tana ingoa, me te āhua o tana whānau. I whāngaitia ia e ana mātua, ko Katarina rāua ko Moriki Shortland ngā ingoa, ā, i tipu ake ia me tana whānau i Matawaia. E kī ana a Te Waihoroi, kāre i ngāwari te tipu me tana ingoa. I whawhai, i tutuki tangata, ko tana ingoa te take. Ka whakamārama ia nō hea tana ingoa, ā, ngā take i whakaingoatia ia.

Ka haere a Te Waihoroi ki te kura Taitama Māori o Tīpene. Whai muri i tēnei ka haere ia ki te Whare Wānanga o Otago ki te ako i te mātauranga whakapakari. Ka kōrero a Te Waihoroi mō ana mahi rerekē pērā i tana mahi ki te Kōti Whenua Māori, me ana mahi mā runga pouaka whakaata hei kaiwhakaari. Ka kī ia ko te reo Māori te mea i ārahi i ia i ana mahi katoa.

Wāhanga 2 (Tini Molyneaux)

Ko Te Wharekura o Ruatoki me te whakapapa o tērā kura. I ēnei rā he kura e tū kaha ana ki te ao Māori me te whakapiki i te reo Māori, engari i ngā rā o mua he kura i whakahaeretia e ngā māhita Pākehā, ā, ko tā rātou, kia patua ngā rangatahi e kōrero ana i te reo Māori. Ko Tini Molyneaux tētahi o ngā tamariki i haere ki tērā kura i ērā wā, ā, kei te kōrero ia mō te āhuatanga i reira.

E kōrero ana ia mō ngā momo tūkinotanga i pā atu ki a ia me ngā taiohi Māori ki tērā kura i ērā wā. Ka kī ia i pīrangi ngā kaiako kia matatau ngā tauira ki te kōrero i te reo Pākehā, ā, ka patua ngā tamariki inā ka kōrero Māori rātau. He maha ngā momo tātai tūkino rerekē o ngā māhita ki tērā kura kia kore ai te kōrero o te reo, ka kī a Tini, ka whāngaihia te mātete e ngā kaiako hei kai mā ngā tamariki ana kōrerotia ana te reo.

E ai ki a Tini ka haere ngā mātua ki te kura ki te whawhai i ngā māhita mō ā rātau mahi ki ngā tamariki. Ahakoa te pīrangi o ngā māhita ki te whakakore i te reo, kāre i tutuki. Ka huna haere ngā tauira i te kura e kōrero Māori ana. Mai i tēnei ka tū Te Wharekura o Ruatoki hei kura kotahi i te rohe katoa i ngana ki te mau i tō rātau reo ahakoa ngā whakapau kaha o ngā Pākehā. Ko tēnei kura te kura reorua tuatahi o Aotearoa.

Wahanga 3 (Evelyn Tobin)

He kōrero tēnei me Evelyn Tobin, nō Ngāpuhi. Kei te kōrero ia mō tana tipuranga, tana whānau, me te āhuatanga o te ao i te wā e taimaiti ana ia.

I noho a Evelyn rātou ko ana mātua ki te taone o Moerewa, i ērā wā i whai tērā taone i te ingoa o, ‘Tuna Town.’ Ko te take, ko te whakaora o ētahi rangatira o te rohe i ngā wā i te pā mai te kore mahi, ā, i hoko haere i ngā ika tuna o ngā awa o tērā rohe.

Ka kōrero a Evelyn mō ngā whakatau o ngā mahi o te wāhine me ngā mahi o te tāne i ērā wā. Engari ka kī ia he rerekē te whakaaro o ana mātua, ā, i whakaaro rāua me ōrite te mahi o ngā taha e rua, me āwhina ngā taha e rua me ngā mahi o te kāinga me ngā mahi kei waho i te kāinga hoki.

Ko ia te tamaiti tuaono o ana mātua, ā, ko ia te kōtiro tuatahi. Ka kōrero ia mō tana ingoa me tana ingoa mārena. Ko Tobin tana ingoa mārena engari ko te ingoa tūturu ko Tōpine, ā, nō Ngāti Kahungunu tērā whānau. Ko te take o te tīni o tērā ingoa ko te whakapākehātanga o ngā ingoa Māori mai i te hāhi.

Wahanga 4 (Nick Adams)

He kōrero tēnei me Nick Adams e pā ana ki tana mahi. He kaimahi Māori ia i te tari tiaki i te hunga taiohi i Kaitaia. Nō Te Aupouri hoki. I tipu ake ia i waenga i te aroha me te manaakitanga, ināianei kua huri ia ki te whai huarahi anō mō ngā rangatahi Māori kāre i tipu me tērā āhuatanga.

Ka kōrero ia mō te ahuatanga i tūkinotia ngā tamariki, ehara tēnei i te āhuatanga Māori. Ka kī ia, nā te Pākehā ngā āhuatanga patua tamaiti, ā, he hē, he mea tapu tēnei ki te ao Māori. Ka kī ia he ōrite tēnei ki te patu i te wahine, ina ka patu tētahi i te tamaiti, i te wāhine rānei, he utu mō tēnei mahi.

Hei tā Nick, kei te mahi kaha tana tari kia whai rongoā mō te iwi koretanga o ngā tamariki Māori. Ka kōrero ia mō tana mahi me ana ake whakaaro mō ēnei raru. Kāre a Nick e whakaaro ana nō ngā mātua anake te hē, engari nā ngā mahi o te kāwanatanga i ngā rangi o mua, ā, te kore mahi hoki o te kāwanatanga i ēnei rā hei āwhina i te raru.

Ka kōrero ia mō te taumaha o tana mahi, ā, me ana whakaaro kia pēhea ai te whai rongoā mō ngā raru maha e pā ana ki ngā tamariki Māori. Ki a ia, me mahi tahi te iwi Māori i ngā rohe katoa kia whawhai i ēnei tūkinotanga. Kua tīmata he kaupapa i tōna tari ki te whakaatu i te nui o tēnei raru. Kei te pīrangi ia kia huihui ngā rohe katoa ki te whai rongoā, kia hangaia he huarahi anō mō ngā tamariki Māori katoa.