Mobile Unit. Māori genealogy and folklore

Rights Information
Year
1947
Reference
5232
Media type
Audio
Ask about this item

Ask to use material, get more information or tell us about an item

Rights Information
Year
1947
Reference
5232
Media type
Audio
Series
Mobile Unit - NZ oral history, 1946-1948
Categories
Interviews (Sound recordings)
Live sound recordings
Oral histories
Sound recordings
Duration
01:52:20
Broadcast Date
1947
Credits
RNZ Collection
Te Huia, Raureti, 1885- 1940s, Speaker/Kaikōrero
Haereiti, Te One, Speaker/Kaikōrero
New Zealand Broadcasting Service. Mobile Recording Unit, Broadcaster

He whetū anō a Aotahi, Tautoru, Uruao, Te Atatuhi, Werowero.

Ngā wāhanga e toru o te tau Hōtoke, Ngahuru, Takurua. Tekau ngā marama i te tau. E 30 ngā rangi i te marama kotahi – he aha ngā mahi i ia rangi? Ka kōrero haeretia ngā mahi o ia āhua o ia āhua.

Ka kōrerotia katoa ngā kore, ka puta te ara wahine, me te ara tāne. A Atatuhi me Werowero, kātahi ka puta ngā pō, ki a Papatūānuku. Nā te rā te ara ki a Ranginui i ngā ao. Kia puta ko ngā tamariki o ngā tamariki nei. Ka takina ētehi huarahi atua tae noa ki a Taranga mā, me ngā Māui, ko Māuipōtiki te whakapākanga.

Ka takina anō, kia puta ko Hoturoa me Whakaotirangi mā, kia puta anō ko Kākati, ko Tāwhao mā me ngā kāwai o Tainui waka.

He tangata roa a Kiharoa o Ngāti Matakore. Tana pā, kei Tokanui. Kei te pito rāwhiti o te tapa o te moana o Uruwhero, e kīia nei ko Kāwa. Ko ngā pā: Ko Whiti te marama, ko Tokanui, Pukerimu. Ko Kiharoa te rangatira. Ko te whakaaraara tēnei – ‘E tēnei pā...’ Engari ka pīrangitia taua pā e Te Wahanui, ka haere te ope taua. Kei te hope te hohonu o te rua ka keria. Ka paoa te māhunga. Ka kīia tērā wāhi ko Kiharoa.

Piriaka: he pā kei Tauranga-a-kohe. Kei reira a Hemonga me Te Takahi o Ngāti Whakatere. Ka haere atu a Takahi ki te pā o Totorewa, ki Puketarata, ka patua ki reira. Ko te tangi tēnei o Te Hemonga: ‘Takiri mai te ata i runga o Piriaka…’ Ka huaina te whakapapa o Huānga i a Huahua.

Te parekura o Piripekapeka, kei te taha hau-a-uru o te moana o Taupō, nō Ngāti Parekāwa, ko Kikoreka me Tupuna ngā rangataira o te pā. I whakaekea e Ngāti Paoa e Hihitaua mā. He wāhi waiata nā Te Ōū o Ngāti Parekāwa: ‘I moe ō tūpuna ki te whakatūpapa….’ Ka whakapaparia te whakapapa o Tupuna me Tātua ki a Tūreiti Te Heuheu me te noho o te iwi ki Taumarunui, ki Taupō ki Tūrangi.

54:20 Ko te pātere a Ngāwaero: ‘E noho ana i Te Papatahi o taku koro ….’ Ka whakahuahua haere ngā wāhi e pā ana ki te take nei, kei te puku o te whenua te nuinga.

1:00 Poia atu taku poi, he pātere nā Erenora o Ngāti Raukawa.

1:03 ‘E noho ana i tōku papa …’ He waiata nā Ngāinanga me Manomano o Ngāti Parewahawaha. Ko Waihora te awa.

1:07:25 He waiata tangi mō tētehi kōtiro i mate i Ahuahu i Kāwhia. ‘Kāore te aroha e kai rikiriki ai….’

1:11:40 He waiata tangi mō tētehi wahine o Ngāti Maniapoto, he tamāhine i mate atu rā ki Mōkau.

1:14:00 He waiata tangi mō te hoa rangatira kua mate atu rā.

1:18:00 He waiata nā Ngāti Maniapoto mō ana parekura i mate ki te pā o Ngakuraho, kāre e matara i Hangatiki.

1:21:59 He tangi nā Ngāti Apakura me Waikato mō te pakanga ki Hairini me Ōrākau i te tau 1864. Ka kōrerotia te hīkoinga ki roto o Ngāti Tūwharetoa mā Tītīraupenga, "E pā tō hau he wini raro..." [ko ngā whiti e rua hoki]

1:26:08 He waiata aroha nō ēnei rā, he rerekē anō hoki ngā waiata o ēnei rangi Pākehā nei. ‘Whakapukepuke ai e, te roimata i aku kamo’

1:30:00 He takitaki waka. ‘Hūkere kahuke…’

In Māori and English, Raureti Te Huia tells of a meeting of kaumātua at Kihikihi in June 1912, to appoint a committee to deal with Māori genealogy and history. He lists the experts present:
Te Whiwhi Mōkau (Ngāti Maniapoto), was chairman and Raureti Te Huia himself, was secretary. Other participants were:
Te Winitana Tūpōtahi, Kaponga Te Koheto, Mita Taupopoki (Te Arawa),
Whakatau Te Raureti (Ngāti Tūwharetoa), Pane Tītīpa of Tauranga (Ngāi Te Rangi), Poupatatē Hughes of Te Kōpua, (Ngāti Unu), Matengaro Te Hāte (Ngāti Apakura). [Some names have not been verified and are transcribed as heard.]

Several agenda items listed for the kaupapa of this committee.

Other books by: 1884 - Hīti Paiariki; 1886 – Hau-a-uru, Wahanui Huatare, John Cowell, Te Oro; 1889 - Kāripa Te Ngaha; 1895 - Te Puke Huirama, Ngāraka Rangimoeakau; 1895 - Te Aweroa (Ngāti Kōura); 1909 - Heta Mātini, Taitimuhuia.

It took 16 days in June 1912 to write records. Tūāhu: altars. Four in Aotearoa: Pātea, Kāwhia, Tītīraupenga, Mōhaka. He talks about whakapapa and recites the whakapapa of King Pōtatau. Also, some traditional Māori houses of learning and hierarchy, one of these was Hui-te-rangi-ora. Further whakapapa: through Tūmatauenga, plus his own whakapapa through Hoturoa.

The story of Kiharoa the giant, leader of Ngāti Matakore, who had a pā at Tokanui.
History of Ngāti Whakatere and a waiata tangi composed by a chieftainess for her husband Takahi.
History of Piripekapeka Pā of Ngāti Parekāwa (near present day Poukura Marae, Taupō moana).

A pātere of Ngāwaero, and then an explanation of the pātere and places mentions.

Introduction to a pātere of Erenora, of Ngāti Raukawa, followed by the pātere and an explanation in English.

Introduction to a pātere by Manomano of Ngāti Parewahawaha, followed by the pātere and an explanation.

Waiata tangi, for a daughter who died at Ahuahu near Kawhia

Waiata tangi composed by a woman of Ngāti Maniapoto for a daughter who died at Mōkau

Waiata tangi for the death of a wife.

Waiata of Ngāti Maniapoto for men who died at a Ngakuraho pā near Hangatiki.

Farewell lament from Ngāti Apakura and other Waikato tribes, following the Battle of Ōrākau in 1864, "E pā tō hau.."

A modern-day love song in te reo Māori, followed by an English translation

A canoe chant.

1:31:00 Unidentified Mobile Unit announcer introduces (in English) a waiata tangi composed in 1887 by Puketoa of Ngāti Maniapoto i haere ki raro i te kaupapa a Tāwhiao, performed by Te One Haereiti, who introduces it himself in te reo Māori. ‘Kāore te roimata e paheke i aku kamo.’

Kei te hōtoke, kei a Takurua, tutuku, ruriruri (mōteatea?), whakapākanga, whare maire, whare tapere, matara, wāwāhanga, ka paoa te māhunga, huānga kore, takitaki, whakamāngere, te pua pōrari, wiwiri, moroiti, pupuru.