WAKA HUIA SERIES 1: 01/12/2004

Rights Information
Year
2004
Reference
F203329
Media type
Moving image
Ask about this item

Ask to use material, get more information or tell us about an item

Rights Information
Year
2004
Reference
F203329
Media type
Moving image
Series
WAKA HUIA
Place of production
New Zealand/Aotearoa
Categories
Television
Broadcast Date
01/12/2004
Production company
Television New Zealand
Taonga Māori Collection
Yes
Credits
Reporter: Puhi Rangiaho

WAKA HUIA. PUHIWAHINE.
The same as F43871, F54996, and F117225.
Te Reo Māori. This version with subtitles in English.

O ngā wāhine rongonui katoa o Ngāti Tūwharetoa me Ngāti Maniapoto o te rau tau mai i 1800, kotahi anō te tuawahine-ko Rihi Puhiwahine Te Rangihirawea. Ko ia te korokoro tūī o Ngāti Hinemihi, te kaupapa o tēnei rīpene ataata, Nāna i tito te waiata aroha e mōhiotia nei ko “ Ka Eke ki Wairaka.” Ka tīmata ngā kōrero i te pūtaketanga o te kuia nei, i te rohe pōtae o Maniapoto. Ko ngā uri whakaeke tonu kei te whakaputa i ō rātou whakaaro, me ngā kōrero e pā ana ki a Puhiwahine. E kōrero ana ētahi i ngā whakamāramatanga mō taua waiata rongonui, a, ka waiatatia. Ko tētahi atu painga o te rīpene ko ngā kōrero me ngā whakaahua o ngā marae, ngā awa, me ngā maunga o te takiwā o Ngāti Maniapoto.

George Gotty: Ngāti Hinemihi, Ngāti Tūwharetoa. He mokopuna tuarua tuarua ia nāna. Nō Waitauhi rātou, i kō atu o Miringa - he kāinga i noho te rūruhi rā. I whānau a Puhiwahine i Petānia. Ko Hinekiore tana whaea ko Te Rangihirawea te matua. Ko Hinemihi te tupuna whare, he hapū o Ngāti Tūwharetoa. Ko Taringamotu te awa. Ka tīmata ngā mahi mira i muri ake, he tino nui ngā rākau i tērā wā.
Matekino Adams: Ngāti Hari. I Kaitūpeka ngā tūpuna e noho ana. Ka mahi tōrori. Ko Tūhua rāua ko Hikurangi ngā maunga o te kāinga. Ko Ngakonui tētehi o ngā awa.
Robert Emery: Ngāti Maniapoto. I mātau taku whaea ki tērā rūruhi. I pāoro tana waiata ki te motu. Ko Wairaka, kei te taha rāwhiti i Te Awamutu. Nō Paretekawa tērā taha, hapū nō Rewi Maniapoto, ko Raureti Te Huia mā. I noho ngā kaumātua nei i Whanganui i ngā tahatika o Taupō moana. Ko ngā hapū ko Māunga, ko Parekāwa, he kāwai anō ēnei nō Puhiwahine. Ka tūtaki ki a Te Toko, ko te taha tēnei ki roto o Ngāti Maniapoto. E kī ana, ehara i te waiata mō ngā tangi. Te taenga ki Pirongia - e hē ana ki a ia te whakahua, kua piraungia kē. He kōrero whakatitipa tā ētehi mō aua ingoa, i whakakōtiti te ingoa, hei tāna. Heoi anō i pupū ake te aroha ki waenga i a rāua.
Phillip Rite: Ngāti Rereahu, Ngāti Te Ihingārangi, Ngāti Maniapoto. I tīmata a Rereahu i te whakaarotanga ki te hoki ki Miringa te kakara. I Tūtamatea a Te Ihingārangi e noho ana, i kīia kia hoki mai. Ka tapangia te ingoa o Te Ihingārangi ki te wharenui i taua wā. I nohongia a Matakore ki roto i a Rereahu. He whāmere nui tonu te whāmere o Rereahu. Ka whakapaparia te whānau i mārena i a te Kati. Ko Tangitū te maunga, i tangi ai a Ruapūtahanga, ko Ngāpuhi anō tētehi. Ko Tūhua, ko te takanga atu ki roto o Tūwharetoa. Ko Te Kanawa te toa o reira. I tīmata a Maniapoto i roto i a Rangitoto.
Ben Rata: Ngāti Raerae, Ngāti Maniapoto. Ko Ongarue te awa. Ko Ngarue rāua ko Taonui ngā rangatira. Ka noho a Te Hurinui ki reira. He nui ngā kāinga i tērā wāhi. I parori haere au, mutu ana te pakanga. I hoki mai a Puhiwahine ki konei i te matenga o tana tāne. Ko ngā maunga ko Tūhua mā. Ko te puke e tirohia ana, te wāhi i tanu ai a Puhiwahine. Engari i hahua ake e ngā Gotty.
Tuke Tere Waamu: Ngāti Kinohaku, Ngāti Maniapoto. Ko Ngāti Waipare tētehi hapū. Ko Waipātōtō Tuarua te whare. Nā Wahanui te ingoa i tapa. Ko te haerenga tēnei ki Parihaka. E whia te roa e Rū (Rua)?
Ka waiatatia e au te waiata o taua wā, tā Te Mahutu.
Rua Anderson: Ngāti Maniapoto. Ko Te Māhutu Te Toko nō konei. Nō konei taku tupuna whaea, nō Ngāti Pēhi me Ngāti Kinohaku. Ko taku hononga hoki ki a Puhiwahine. Kua rongonuingia te waiata nei ki te motu.
Rangimarie Hetet: Ngāti Maniapoto. E tautoko ana i ngā kōrero a ngana tamariki. Kua nui ngā harahara a ngā tamariki, nō reira kia kaha ngā mātua ki te ako.
Riria Cribb: Ngāti Tūwharetoa. Nō te hoki mainga o Te Māori i Amerika, i haria ngā taonga ki Tāmakimakaurau. He mahi raranga te mahi a te rōpū o Riria.
Ko Takapūtīraha te urupā e takoto ana ia.