Te Nehenehenui – Te Rohe Pōtae

Te Rohe o Ngāti Maniapoto.

Whakaahua matua: Te Nehenehenui mai i te mahere whenua Te Ika-a-Māui map [he kapomata]. I tīkina ake i te pae tukutuku o Toitū Te Whenua Land Information New Zealand, i te tau 2025.

‘Kia mau tonu ki tēnā; kia mau ki te kawau mārō. Whanake ake! Whanake ake!’

Kei te waka o Tainui tonu tātou, ā, koinei ētehi o ngā āhuatanga reo ka rangona e tātou i konei, koinei hoki ngā āhuatanga reo ka whakamōhio atu ki te kaiwhakarongo, āe, kei roto o Tainui au.

Arā ko te kaha o te whakamahi i te ‘ngia’ hei hāngū, te whakahua o te ‘wh’ i ngā kupu pēnei i te ‘manuwhiri’ me te ‘pōwhiri,’ te whakamahi i te ‘e’ mō ngā kupu penei i te ‘tētehi’ me ‘ētehi,’ otirā, te ‘u’ i te kupu tūpuna, me ētehi kupu motuhake – arā ko te ‘matara’ tētehi.

Ānei hoki he taonga e whakatairanga ana i ēnei āhuatanga.

Tākuta Tuhuatahi Tui Adams (Tui)

Ko Tui Adams i ana mahi i te poari o Te Wānanga o Aotearoa. Nā Te Wānanga o Aotearoa te pikitia.

Iwi: Ngāti Maniapoto, Ngāti Rungaterangi, Ngāti Matakore, Ngāti Raukawa

I tana ohinga tae noa ki tana pakeketanga, he ringa raupā a Tui. Ā, i tana kaumātuatanga he waewae, he māngai mō te Kiingitanga, mō tōna iwi anō hoki.

Nā tana ngākau atawhai, i tuku noa atu āna mōhiotanga ki te tangata, ahakoa ko wai.
I tohua ia hei tākuta e Te Whare Wānanga o Waikato, ka mutu, ka whakawhiwhia ia ki te Mētara Whakanui Ratonga a te Kuīni (QSM) mō tana whakaheke werawera mō Ngāi Māori.

He kōrero tuakiri

Ka kōrero a Tui mō tana ūkaipō – arā tana tupuranga, ōna iwi, me ngā tūtohu whenua o tana tūrangawaewae.

Ko tana, he kōrero mō te rerekē o tōna ao, arā he ao noho pāmu, he matara i te tāone, e noho kāinga Māori tonu ana tana whānau ki roto i te Nehenehenui, me te ora tonu o te reo i roto a rātou.

Tana ohinga

I a ia e tupu ake ana, ko tā tana kuia he tiaki tamariki. Ko tā tana pāpā he mahi kāmura, he mahi pāmu.

I ngā mutunga wiki, ka haere a Tui rātou ko tōna whānau ki te tāone hei takaro hākinakina.

Nāwai rā, nāwai rā, ka moe ia i tētehi wahine, kātahi ka whiwhi tamariki.

He ringa raupā

Nā te tokomaha o ngā tāngata i te kāinga, ka wawe tā rāua ko tana teina whiwhi mahi nō muri tonu i te wehenga atu i te kura.

Ko kōrerotia ngā momo mahi i te rohe, huri noa i ngā tāone o te takiwā ki Ōtorohanga, tae rawa ake ki te taima ka nuku ki Horotiu ki Kirikiriroa, kimi mahi ai.

Whakarongo ki te katoa o te taonga ki konei

Tohutoro: A248034

Tau: 2015

Whakamihi: Raukawa FM; Adam, Tui

Ngā kupu me ngā kīanga ka rangona i ngā kaponga orooro:

● He kaha te whakamahi i ngā kōrero hāngū

● i tiwhiketetia rā

● ka waipuke nuitia

● ka ingoatia au

● tētehi

● whēnei, ​​whēnā

● Te Nehenehenui

● taimahatanga

● … tokoiwa pea aku tau

Kupu mino

● kirīmi

● kēna

● he pika, he hāpara raima

● purei pāoro

● tereina

● wheketere