
E ngā mātāpunenga, e ngā mātāpuihoiho, e āku rau rangatira, koutou e ngākau nui ana ki te kapo i ngā mātauranga tawhito, nau mai, haere mai, kake mai.
Ka whakanuia te tau hou e ngā iwi katoa o te motu, heoi ehara i te mea ka whakanuia e te katoa a Matariki, ki ētahi ko Puanga kē te whetū ka kitea, ka whakanuia. Ko Puanga te whetū e kaha kānapanapa mai ana i te kāhui whetū o Tautoru. Kei raro iho i a Tautoru, whaka-te-mauī ko te kāhui whetū o Matariki.
I tēnei tau ka whakanui tātou i a Matariki mā Puanga – he kīanga tēnei e whakamihi ana i te hononga i waenga i ēnei whetū. Ahakoa te rerekē o ngā whetū e tohu ana i te tīmatanga o te tau hou, he rite tonu ngā kaupapa me ngā tikanga e whakaemi ai i te tangata, i te whānau, ōtirā i te iwi.
Ānei te hōtaka o Ngā Taonga, arā, ko Matariki Kanohi Iti. He kīanga tēnei mō te wā o te tau kua ruarua noa iho ngā kai ā te iwi, ā, ka moe hōtoke ngā iwi mō ngā marama makariri o te takurua. Nā kōna tīmata ai te whakamahere, te kimi rautaki ā ngā iwi, kia huahua ai, kia toi roa ai ngā kai, nā ngā pātaka kai i pēnei ai. Koinei hoki ngā āhuatanga ka puta mō ērā e whakanui ana i a Matariki, i a Puanga anō hoki. Waihoki te whakataukī, Puanga kai rau!
Ngā Kiriata i Tīpakohia mō te Hōtaka
Matariki: Tātai Arorangi (2005) – Karakia nā Ahorangi Pou Temara
He whakaaturanga tēnei nō te kohinga taonga ataata rongo nō Matariki Kanohi iti. Ka tīmata ki tētahi karakia nā Ahorangi Pou Temara nō te hōtaka Tātai Arorangi nō te tau 2005. Ko tā te karakia nei, he whakatakoto i te ara o te māramatanga, he mihi atu ki Ngā Atua Māori me ngā whetū o Ikaroa, arā, hei hononga ki a Matariki. Ko tā te karakia mahi hoki, he huaki i ngā tatau kia taea ai ngā kaikōrero i roto i tēnei kiriata te whakapuaki i ngā whakaaro rangatira mō Matariki.
Waka Huia, Matariki (2001) – Miria Simpson
Hei tīmatanga kōrero mō Matariki, ka tahuri ki tētahi wahine whai mana, e mōhio whānuitia ana he Taniwha o te Reo Māori, arā, ko Miria Simpson. Ko ia tēnei e tuku ana i ōna whakaaro, nō te hōtaka Waka Huia: Matariki, nō te tau 2001. Ko tāna, he whakamārama i ngā tohu o te pai ka hua i a Matariki, i runga i te whakaaro nui ko tā Matariki he manaaki i te hunga kua wehe atu ki te pō. Engari, ka karanga hoki a Matariki ki te hunga ora kia noho rite, kia whakatō i ngā hua hou, kia ora tonu ai te iwi.
Waka Huia, Tātai Arorangi – Te Aorangi Māori (2011) – Rangi Mātāmua
I te tau 2011, i whakaaturia e Waka Huia tētahi hōtaka motuhake e hāngai pū ana ki a Matariki – Tātai Arorangi Māori Astronomy. I tēnei hōtaka, ka mea a Rangi Mātāmua, “He nui ngā kōrero mō Matariki.” Ka kōrero ia mō ngā ingoa o ia whetū, me te mea nei, ehara ēnei i te ingoa noa iho, he mana tō ia ingoa, ā, he kaupapa hikahika tō ia whetū.
Waka Huia, Matariki (2001)
E aro pū ana tēnei wāhanga o te kiriata ki ngā tikanga o tēnā iwi, o tēnā iwi mō Matariki. Nō te hōtaka Waka Huia: Matariki (2001) ka whai wāhi mai ngā rangatira o te motu ki te kauhau mō ā rātou tikanga e hāngai tonu ana ki a Matariki. Hei tā Hohepa Kereopa, me noho tapu ētāhi o ngā mahi, me ētāhi tikanga hoki mō te wā o Matariki anake. Mā konā, ka taea tonu ngā iwi te whakarite mahere hei pupuri kai, hei whakatipu rongoā hei oranga mō te iwi me te hunga kaumātua.
Waka Huia, Papaho 8 – Puanga (2020)
Mō ngā iwi e noho ana i Te Tai Hauāuru, e pātata ana ki a Taranaki maunga me ngā tahataha o te awa o Whanganui, ko Puanga kē te whetū e tohu ana i te tau hou. Nā te teitei o Taranaki rāua ko Ruapehu maunga, e kore e kitea i a Matariki, i a ia e huna ana ki tua. Nā whai anō, ka noho ko Puanga hei whetū o te tau ki tēnei pito o te motu. Anana, ko ia tērā e tohu ana i te tīmatanga o te kaupeka o Tāwhirimātea, ā, ko ia hoki tērā te whetū e whakanewha ai ngā mea o te tau kua hipa.
Te Karere, Matariki (2005)
Anei ētahi taonga nō te kiriata e whakaatu ana i ngā kaupapa e whakanui ana i a Matariki, inā tata nei. I te tau 2005, i haere atu a Maihi Nikora ki Te Tairawhiti ki te tirotiro ki ngā take nui a Ngāi Tāmanuhiri, Rongowhakaata, Ngā Ariki, me Te Aitanga-a-Māhaki e hāngai ana ki te tau hou Māori. Ka kōrero tahi a Maihi Nikora ki a Temepara Ngārangi o Ue, nō Ngāi Tāmanuhiri mō te hira o te pupuri i ngā kōrero tuku iho hei mātauranga whakaheke ki te iwi. Hei whakakapi i āna kōrero, ko tā Maihi Nikora, ka hui tahi mai ngā iwi nō ngā waka o Tākitimu, nō Horouta hoki ki Te Muriwai hei karakia tahi, kia mihi atu ki te tau hou.
One News, Matariki (2013)
Ka tīmata a Renee Graham i tana pūrongo me te kī atu kua pua mai a Matariki mō te wā tuatahi o te tau 2013. Ka whakamārama ia i te hiranga o te tau hou me te wāhanga o Takurua ki te iwi Māori. Hei tāna, kua tīmata kē ngā mahi whakanui i roto o Te Whanganui-a-Tara me te taenga mai o ngā waka Māori e rua. Hei tāna anō, ko Matariki ngā mata o te ariki o Tāwhirimātea. Hei kōrero whakakāpi, ko tā Renee Graham, he rite te kāhui whetū a Matariki ki tāngā Kariki, arā a Pleiades.
Waka Huia, Matariki (2001)
E hiahia ana mātou ki te whakaatu, ki te whakamaumahara i a tātou, kua roa a Ngāi Māori e tohe ana kia mōhiotia whānuitia a Matariki, ā, kia whakanuia ia, anō hoki. Ānei tētahi taonga ataata nō te tau 2001, – ko Haami Piripi e tuku ana i ōna whakaaro mō te tautoko i te whakatūnga o tētahi rā hei hararei mō te motu whānui.
Matariki: Tātai Arorangi (2005)
E kore e tutuki tēnei kohinga taonga mehemea kāore he kōrero mō Tānenui-a-rangi. Ko tā Tawhao Tioke, me te ātaahua hoki o āna kupu, nā Tānenui-a-rangi i ringi te kete, nāna hoki i tiki ngā kete o te wānanga, ā, ka puta ko ngā whetū tapu o Te Mangōroa o Ikanui. Nāna i tuku ngā kete ki te rangi, nā konā i puta mai ai te Ikaroa – he kōrero tēnei mō te orokohanga o ngā whetū.