Te Kawanga o Tūrongo

Governor General Viscount Galway speaking on the Turangawaewae Marae.

Governor General Viscount Galway speaking on the Turangawaewae Marae in Ngaruawahia, Waikato. (National Library, Wellington)

Ko te Kāwana-TianaraTā George Galway i te Kawanga o Tūrongo

Kei te korero te Kāwana Tianara Tā George Galway i mua i te kawanga o Tūrongo, ko tana kaiwhakamāori ko Pei Te Hurinui Jones.

Ka kōrerotia e Galway ngā kaupapa ā-iwi, ngā whare, te oranga tangata me te whakatūnga o Ngā Whare ki Tūrangawaewae Marae.

I tangohia tēnei kōrero i te pāhotanga 319778: Opening of Tūrongo House – Part Five, whakarongongia te katoa o ngā kōrero.

Tohutoro Kohinga 319778
Te tau 1938
Ngā hōnore Kaikōrero: Governor-General; Kaiwhakamāoritia: Pei Te Hurinui Jones; Kaikawekōrero: Charles Bennett

Ko te Minita a F Langstone i te Kawanga o Tūrongo

Ka kī a Tā Apirana Ngata ka tū, ka kōrero hoki te Minita mō Ngā Take Māori, a Frank Langstone, i te kawanga o Tūrongo.

Ka kōrerotia e Langstone ngā kaupapa whenua Māori, pakihi tahi, ka mihia hoki ngā mahi i tū ai a Tūrangawaewae. Ka whakamāoritia ana kōrero e Pei Te Hurinui Jones.

I tangohia tēnei kōrero i te pāhotanga 319778: Opening of Tūrongo House – Part Five, whakarongongia te katoa o ngā kōrero.

Tohutoro Kohinga 319778
Te tau 1938
Ngā hōnore Ngā kaikōrero: Sir Apirana Ngata, Hon F. Langstone; Kaiwhakamāoritia: Pei Te Hurinui Jones; Kaikawekōrero: Charless Bennett

He Kōrero e pā ana ki te Kīngitanga

Ka pāho reo Pākehā tonu atu a Charles Bennett mō te kawanga o Tūrongo i Tūrangawaewae Marae.

Ka kōrerotia e Bennett te hōhonutanga o ngā hitōri a te noho o Tainui me ngā hononga ki ētehi iwi. Ka kōrerotia te pūtaketanga mai o te Kīngitanga me ngā mahi a Wiremu Tāmihana Tarapīpipi, nāna te kīngi i whakapōtae.

I tangohia tēnei kōrero i te pāhotanga 319779: Opening of Tūrongo House – Part Six, whakarongongia te katoa o ngā kōrero.

Tohutoro Kohinga 319779
Te tau 1938
Ngā hōnore Kaikōrero: Charles Bennett

Te Kawanga o Tūrongo

Ka neke atu te ope tūārangi i Mahinārangi ki Tūrongo, ka huri a Bennett ki te whakamārama i te āhua o te hikitanga i te tapu inanahi rā. Whakarongo ki te hikitanga i te tapu.

Ka haere ngā karanga i Te Kāwana-Tianara e whakatuwhera ana i te kūaha ki tana kī, huakina ai te kūaha, ā, ka ārahina te ope ki roto o Tūrongo. Whakarongo ki te hiki tapu

Ka whakamāramatia e Charles Bennett ngā whakairo me ngā tekoteko kei runga o Tūrongo.

I tangohia tēnei kōrero i te pāhotanga 319779: Opening of Tūrongo House – Part Six, whakarongongia te katoa o ngā kōrero.

Tohutoro Kohinga 319779
Te tau 1938
Ngā hōnore Kaikawekōrero: Charles Bennett

Ngā Whakarākeitanga o Tūrongo

Ka pāho tonu a Charles Bennett e pā ana ki te kawanga o te whare o Tūrongo.

Ka kōrerotia te tohu a Te Kīngi Māori, arā, Te Paki o Matariki, e whakairo raka ki te kūaha o te Tūrongo Whare, te kāinga o te Kīngi. Ka kōrerotia ngā mātauranga Māori e pā ana ki te kāhui whetū a Matariki e whakairo rā.

Ka kōrerotia hoki e Bennett ngā tukutuku kei roto o Tūrongo i tukutukutia e ngā wāhine o Waikato.

I tangohia tēnei kōrero i te pāhotanga 319779: Opening of Tūrongo House – Part Six, whakarongongia te katoa o ngā kōrero.

Tohutoro Kohinga 319779
Te tau 1938
Ngā hōnore Kaikawekōrero: Charles Bennett

Ngā Whakaritenga mō te Kawanga o Tūrongo

Ka pāho reo Pākehā tonu a Charles Bennett e pā ana ki te kawanga o te whare o Tūrongo.

Ka ata whakamāramatia e Bennett te āhua o te manaaki o Tūrangawaewae i a ngā mano tāngata. Ka kōrerotia ngā mau ā-ringa, ngā koha a ngā iwi hei kawe i te hui. Ka tae mai a Ngāti Raukawa e kawe mai ana i ngā rau aroha, me ngā pauna e tāpiri rā, ka horahia kētia ngā moni pauna e tētehi iwi ki runga whāriki.

Ka kōrerotia e Bennett i ngā mākī e 40 i whakatūtūngia ki te whīra huri noa i te pā hei whakaruruhau i ngā manuwhiri e 4 mano. Kua whakarākeihia ngā tēneti ki te raupō me ngā whāriki. Ka tapaina ia mākī ki ngā ingoa o ngā iwi noho. Ngā te tukuoro ka karangatia tērā iwi me tērā iwi kia haere ki te wharekai, me ngā kai i horahia, tae noa ki te hāngī.

Tohutoro Kohinga 319779
Te tau 1938
Ngā hōnore Kaikawekōrero: Charles Bennett

He Pāhotanga mō te Rīkata o Ngāruawāhia

Ka whakamārama reo Pākehā a Charles Bennett i ngā kaupapa āpōpō, arā te Rīkata o Ngāruawāhia. Ka mangu anō te papa i te tangata.

Kātahi ka whakamāramatia ngā karakia i te ata i te wā e tae ana te Kāwana Tianara me tana hoa rangatira i runga waka taua, Te Winika, me ngā waka tīwai e tautoko ana. Kātahi anō ka kawea waka taua mai tētehi manuhiri whēnei mō ngā tau e 30.

Ka kōrerotia e ia te whiringa o te rākau hei waka, me āna karakia tope. 

Ka oti anō te pāhotanga a Bennett i konei.

I tangohia tēnei kōrero i te pāhotanga 319779: Opening of Tūrongo House – Part Six, whakarongongia te katoa o ngā kōrero.

Tohutoro Kohinga 319779
Te tau 1938
Ngā hōnore Kaikawekōrero: Charles Bennett